Yaklaşık 17 milyon emekli, ilk artışın yapılacağı Ocak 2024’ü bekliyor. Ocak ayında hem enflasyonda hem de refah payında artış bekleniyor. Bu arada taban maaşın artırılması da gündemde. Asgari emeklilik ne kadar olacak?
Milyonlarca kişinin en çok merak ettiği emekli maaşı başvuru ve zamları ile ilgili soruların yanıtları şöyle:
1) Emekli maaşı nasıl hesaplanır?
Türkiye’de emekli maaşlarını belirleyen en önemli parametre, bireylerin çalışırken SGK’ya bildirdikleri sosyal yardımlardır. Emeklilik, ilk işe giriş tarihinden son işe giriş tarihine kadar olan tüm kazançlar dikkate alınarak belirlenir. Emekli maaşları için üç hesaplama daha yapılıyor. 1999 öncesi için yüksek aylık bağlanma oranı ve güncelleme katsayısı kullanılmaktadır.
1999-20008 yılları arasında aylık oran düşüyor olsa da güncelleme katsayısına enflasyon oranları da dahil edildi. 2008’den sonra aylık faiz oranı yine düşük olmasına rağmen enflasyon oranı, büyüme oranı gibi yeni güncellemeler devreye giriyor. Bu üç transfer için yapılan üç farklı hesaplamanın toplanmasıyla emekli maaşı belirleniyor.
Çalışma hayatları boyunca baz ücret alan veya yüksek maaş almasına rağmen SGK’ya asgari ücret olarak bildirilenlerin maaşları düşüktür. Yine 3600 günden fazla kısmi emekli olanların maaşları da daha düşük oluyor.
2) Kimler yüksek emekli maaşı alıyor?
Yüksek emekli maaşı alabilmeniz için çalışma hayatınız boyunca asgari ücretin üzerinde brüt maaşa sahip olmanız gerekmektedir. Çalışma hayatında SGK’ya bildirdiği sosyal hakları yüksek olanların emekli maaşları da yüksek oluyor.
Sadece belirli bir dönem değil, çalışma hayatının tamamı dikkate alındığından, son birkaç yılda sosyal yardımların yüksek olması emekli maaşını artırmamaktadır. Birden fazla yerden sigortalı olmak ve faiz beyan etmek de emekli maaşınızı artırır.
3) Kök maaşı nedir?
Kök maaş, emeklilerin sosyal haklarına göre hesaplanan net tutarı gösterir. Bu maaşa her ay yüzde 4 oranında ek ödeme eklenerek bankaya yatırılıyor. Dolayısıyla sizin için hesaplanan ölçü bankaya yatırılan parayı değil, emekli maaşınızı gösterir. Bunu e-devletten görmek mümkün. E-devletteki net maaş bölümü kök maaşınızı gösterir. Buna yüzde 4 oranında ek ödeme ekleniyor ve aynı zamanda taban maaşa da ekleniyor.
4) Taban maaş nasıl uygulanır?
Özellikle pandemi döneminde başlayan uygulama en düşük emekli maaşının belirlenmesi yönünde. Hükümet asgari emekli maaşı olarak bir rakam belirliyor. Şu anki taban maaşı 7.500 TL.
Kök maaşınızın, yani faizinize göre hesaplanan asıl emekli aylığınızın bunun altında olması durumunda, Hazine tarafından yapılan sosyal ödeme ile aylık baz maaşınıza ilave edilir. Yani çalışma hayatındaki primlerine göre esas maaşı 6.000 TL olarak hesaplanan emekliye 1.500 TL ek ödeme yapılarak 7.500 TL ödeniyor. Bu 1.500 TL aylık ödeme olarak değil sosyal destek olarak veriliyor.
5) Emekli memurların temel maaşı var mı?
Kök maaş uygulaması tüm emeklilere açıktır. Net maaş sosyal haklara göre hesaplanıyor ve buna yüzde 4 oranında ek ödeme ekleniyor. Memur emeklileri de diğer emekliler gibi her ay yüzde 4 oranında ek ödeme alıyor. Bunun dışında kalan aylıklar asıl emeklilik aylığını oluşturur. Taban maaş uygulaması SSK ve Bağ-Kur emeklileri için geçerlidir.
6) Artış oranları hangi maaşlara uygulanıyor?
Emeklilerin çalışma hayatlarındaki faiz ve primlerine göre hesaplanan kök aylıklar da artışlar için referans görevi görüyor. Taban maaşa ek olarak ödenen sosyal yardımlar aylık olmayıp sosyal ödeme olduğundan, artışlar emeklinin gerçek maaşı üzerinden yapılmaktadır.
Yani menfaatleri doğrultusunda 6 bin lira maaş alan bir emekliye 1.500 TL sosyal destek verilerek 7.500 TL taban maaş ödeniyor. Ancak artış yapıldığında gerçek maaşa uygulanır. Mesela yüzde 50 zam olursa bu emeklinin emekli maaşı 9 bin liraya çıkıyor.
7) Refah payı nedir?
Emeklilere her yıl Ocak ve Temmuz aylarında enflasyona göre zam yapılıyor. SSK ve Bağ-Kur emeklileri 6 aylık enflasyon oranında artış alırken, memur emeklileri toplu sözleşme ve enflasyon farkı alıyor.
Hükümet enflasyonu artırarak artışları artırıyor. Yasal düzenlemeyle eklenen bu ilave artış refah payını oluşturmaktadır. Böylece emekliler enflasyonun üzerinde zam alıyor.
8) Taban maaş değişecek mi?
Pandemi döneminde baz maaş uygulamasına başlandı. Asgari emekli maaşı önce 1000 TL, ardından 1.500 TL oldu. Daha sonra bu rakam önce 3.500 TL’ye, ardından 5.500 TL’ye çıkarıldı. Son olarak hükümet taban maaşı 7.500 TL olarak belirledi. Ocak ayında yeniden baz maaşın artırılması gündemde. 10 bin lirayı aşacağı söyleniyor.
9) Taban maaş artışı emeklileri nasıl etkileyecek?
Taban maaştaki artış emeklilere yapılan sosyal ödemeleri de artıracak. Buna göre, yeni belirlenen baz maaşın altında kök aylığı alan emeklilere ödenen para, baz maaşa eklenecek.
10) Fırın artış oranı nasıl belirlenecek?
Ocak ayıyla birlikte emeklilerin maaşları da artacak. SSK ve Bağ-Kur emeklileri haziran ayından bu yana oluşan 6 aylık enflasyon oranında zam alacak. Memur emeklilerine ayrıca yüzde 15 toplu sözleşme zammı ve 6 aylık enflasyon farkı verilecek. Refah payının artmasıyla birlikte maaşların da yüzde 50’ye yakın artması bekleniyor.
